Thói quen ăn uống “chung đụng” như chấm chung một chén mắm, uống chung ly rượu hay gắp chung đôi đũa… của người Việt gây rủi ro lây nhiễm vi khuẩn HP, gây viêm loét dạ dày – tá tràng và ung thư dạ dày.
Bác sĩ Bùi Hữu Hoàng, Trưởng khoa Tiêu hóa, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, cho biết nhiễm vi khuẩn HP (Helicobacter Pylori) là một trong những nhiễm khuẩn phổ biến ở con người. Theo tài liệu hướng dẫn của Tổ chức Tiêu hóa Thế giới năm 2010, tỷ lệ nhiễm HP trung bình toàn cầu là 50%. Trong các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, tỷ lệ nhiễm HP ở người trưởng thành lên đến 70%. Gần 90% bệnh nhân viêm dạ dày có mặt của vi khuẩn HP. Tỷ lệ này tăng lên từ 75 đến 85% trong nhóm bệnh nhân loét dạ dày – tá tràng và từ 80 đến 95% trong nhóm bệnh nhân bị biến chứng thủng do loét dạ dày – tá tràng.
Ở Việt Nam, tỷ lệ viêm loét dạ dày – tá tràng đang gia tăng và là bệnh đường tiêu hóa phổ biến nhất. Vi khuẩn HP là thủ phạm chính gây bệnh và cũng được xếp vào nhóm nguyên nhân chủ yếu gây ung thư dạ dày. Hiện nay, ung thư dạ dày đứng thứ hai trong số 10 loại ung thư nguy hiểm thường gặp ở Việt Nam.
Các nghiên cứu y khoa chỉ ra rằng vi khuẩn HP tồn tại nhiều trong nước bọt, mảng cao răng và niêm mạc dạ dày của người bệnh, lan truyền chủ yếu qua đường ăn uống, nước bọt, phân, dịch tiêu hóa… Một trong những nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ nhiễm HP cao trong cộng đồng Việt Nam là do thói quen ăn uống “chung đụng”, chấm chung một chén, dùng đũa của mình để gắp thức ăn cho người khác, nhấp môi chung một ly khi uống rượu. Đây là con đường nhanh nhất để vi khuẩn HP xâm nhập vào cơ thể. Hơn nữa, sở thích ăn uống ở các quán vỉa hè kém vệ sinh cũng tăng nguy cơ nhiễm HP và viêm gan siêu vi A.
Để phòng ngừa bệnh, các bác sĩ khuyến cáo mọi người nên có thói quen giữ vệ sinh cá nhân và tránh ăn chung đụng. Nếu có thể, nên dùng phần ăn riêng, đặc biệt là nước chấm. Trong trường hợp cần thiết phải dùng chung một món ăn, nên để một chiếc muỗng sạch vào đó và quy ước rằng chỉ dùng chung muỗng đó. Khi gắp thức ăn, tránh để đũa chạm vào phần thức ăn còn lại, gắp nhanh và quyết đoán, không nhai lâu. Không nên dùng chung ly uống nước hoặc rượu để đảm bảo vệ sinh cho bản thân và người khác. Cần thực hiện thói quen rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và không liếm nước bọt khi đếm tiền hoặc lật giấy. Cần hạn chế ăn uống ở quán vỉa hè.
Bác sĩ Hoàng cảnh báo rằng việc không điều trị HP đúng phác đồ hoặc không chữa trị có thể dẫn đến biến chứng ung thư dạ dày. Thống kê cho thấy 80% người nhiễm HP gây ra viêm dạ dày mạn tính không có triệu chứng, từ 15 đến 20% bị viêm teo dạ dày mạn tính hoặc chuyển hóa ruột, viêm loét dạ dày, tá tràng và chỉ dưới 1% tiến triển thành ung thư. Điều này phụ thuộc vào cơ địa từng bệnh nhân, độc tính của vi khuẩn và chế độ ăn uống. Ăn mặn, dùng nhiều đồ lên men, muối chua, thịt hun khói làm cho thực phẩm biến đổi và gặp vi khuẩn HP dễ gây ung thư hơn. Do đó, người bị nhiễm HP cần tránh đồ chua cay, mặn và nên dùng củ nghệ có tính chất bảo vệ chống ung thư và làm lành những tổn thương trong viêm loét dạ dày.
Bác sĩ Hoàng nhấn mạnh rằng phác đồ tiêu diệt vi khuẩn HP ở các bệnh nhân bị viêm, loét dạ dày và tá tràng là rất cần thiết để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa, thủng dạ dày và ung thư dạ dày. Phương pháp xác định sự hiện diện của HP phụ thuộc vào từng đối tượng: Đối với người trẻ bị đau dạ dày, không cần thiết phải thực hiện nội soi ngay mà có thể sử dụng các biện pháp đơn giản như xét nghiệm máu hoặc kiểm tra hơi thở. Đối với người lớn tuổi bị đau dạ dày nhiều và kéo dài, cần tiến hành kiểm tra bằng nội soi.
Khi phát hiện bệnh nhân dương tính với vi khuẩn HP, bác sĩ cần thiết lập phác đồ điều trị tập trung. Vi khuẩn này sinh sống trong dạ dày và thích nghi với môi trường tốt, do đó chỉ uống kháng sinh rất khó có tác dụng. Hơn nữa, thuốc uống gặp môi trường axit trong dạ dày sẽ bị phá hủy và mất hiệu quả. Do đó, phác đồ tiêu diệt HP cần phối hợp ít nhất hai loại kháng sinh và thêm thuốc giảm tiết axit mạnh (ức chế bơm proton) để kháng sinh có hiệu quả tốt nhất.